Žan Starobinski - Istorija ideja

Žan Starobinski (1920), profesor istorije ideja u Ženevi, član evropsko-američkih akademija nauka, pisao je i kapitalna djela od Rusou, Didrou i Volteru,  teoretičar kulture, po profesiji psihijatar. Piše i studiju o melanholiji kao doktorski rad. Duboko zalazi u oblast lijepih umjetnosti i filosofskog mišljenja. Svjetlo je, reći će, pristiglo tek umjetniku koji se neprestano pribojavao povratka pomrčine, drugima ne. Otud Starobinski piše knjigu ,,Otkrivanje slobode 1700-1789”, a tražio se i nov pregled istorije evropske umjetnosti.

Ljudi pribjegavaju strastima da bi utekli od dosade. Čak se pribjegava i najmučnijim poslovima da bi se izbjeglo ovo veliko zlo za čovjeka - dosada kao nedjelatnost Duše. Strast nam održava tu uznemirenost, a sve drugo osim tog je mrtvilo za čovjeka, ako je taj. Strasti tjeraju čovjeka da pati, ali on još više pati ako je bez strasti. Doba racionalizma će priznati konačnu pobjedu strasti nad lijepim umjetnostima i poezijom. Dušu je trebalo odvojiti od mlitavosti besposličenja. Umjetnost će pribjeći i sve većim emocijama, podstičući čula. Pokretnost izraza zaboraviće na nepokretnost forme. To je vrijeme i eksperimentisanja sa slobodom, nekom moralnost, a nekom i razuzdanost života. Ljudi prosvjetiteljstva neće nikom da budu potčinjeni osim sebi samima i zakonu kako ga oni vide. Čovjek se rađa slobodan, po Rusou. A da li je? Izum tog vijeka je i estetika kao filosofska disciplina. Arhitektura neće biti pošteđena razmetanja i raskoši kojima gledalac nije slobodan već zarobljen. Vladarevo razmetanje više neće moći zadiviti mnoge, oni vide sad nekog ko se samo dosađuje i traži razonodu. Privatno uživanje vladaoca nosi prevagu nad javnim interesom. Čovjek iz naroda je isključen i bačen iz života. Tradicionalne forme su postale tek prijatno lake i bez suštine. Hedonistička je izvještačenost življenja. Buržoazija u usponu požuruje da zauzme dobre pozicije u tom svemu. Trgovac postaje plemićem. Igra je i kroz nametnuti raskorak tačnog bogaćenja i prividnog nehaja u trošenju. Vrijednosti službe od feudalizma su sad prešle u vrijednosti uživanja. Svega ima na dvorovima, ali odatle ne izlazi ništa.

,,Otkrivanje slobode 1700-1780”

,,1789. Znamenja razuma”

Letindor (www.letindor.blogspot.com)